Türkiye şu sıralar deprem haberleri ile gündemde. Bu durumdan kaynaklı deprem ve birçok konuda Japonya tekrar örnek gösterilmeye başlandı. Peki Japonya o kadar kusursuz mu? Değil. Çatlakları var.
Japonya’da eser koleksiyonculuğu
Japonya’da 19.yy’dan bu yana rüşvet zemini oluşmakta. Bu dönemde “Shimoda” anlaşması ile birlikte Çarlık Rusya ile Japonya arasında ticaret başlamış ve Japonya’da 220 yıl süren başka ülkelerin vatandaşlarının ülke toprağına girişini yasaklayan ve Japon vatandaşlarının ise izinsiz topraktan çıkışının cezasız kalmadığı, izolasyon politikası olan “Sakoku” politıkası bitmişti.
Böylece bu anlaşma ile birlikte Japonya’nın ürünleri artık Batı’ya doğru girmeye başladı. Özellikle Fransızlar tarafından “‘Japonaiserie” denilen moda yaygınlaşmış ve sanat eserleri üzerinden büyük rüşvetlerin zemini oluşmaya başlamıştır. O dönemde Japonya’da Fransa’ya Tadamashi Hayashi aracılığı ile baskı kalıpları ticareti yapılmaya başlandı. Bu baskı kalıpları koleksiyoner ve sanatçılara açıldı. 1868 yılında ise tahta geçen İmparator Meji ise bilinen adıyla “Meji Restorasyonu” politikasını devreye soktu. Bu politika ile birlikte Japonya’da ekonomik model değişmiş ve ülke Batı’ya daha fazla açılmaya başlamıştır. Fransa’da bu hareketlilikle birlikte “Ukiyo-e” olarak bilinen Japonya’nın 16. yy başlayan resim tarzı hızla yayılmaya başladı. 1890’da Paris Ecole des Beaux-Arts’da farklı koleksiyonlardan oluşturulmuş, ukiyo-e sergisi düzenlendi. Bu sergiye Avrupa’nın başka ülkelerinden de çok sayıda ziyaretçi geldi.
Avrupa’daki bu ilgiden sonra ise Japonların 1980’li yıllarda finans ve emlak piyasasında genişleme ile balon halini alır ve Japonya bu tarihten itibaren Avrupa’daki koleksiyonlara ilgi göstermeye başlar.1987 yılında, Japon sigorta şirketi Meji Yasuda, Vincent Van Gogh’un bir esererine 39.7 milyon dolar ödeyip koleksiyonuna kattı. Bu dönemde Darshowa Kağıt Şirketi müdürü Ryoei Saito en bilinen koleksiyoncu haline gelmiştir. Saito, 1990 yılında New York’ta gerçekleşen müzayede de Van Gogh’un ‘Dr.Gachet’nin Portresi’ ve Pierre Auguste Renoir’ın ‘Bal du Moulin de la Galette’ adlı eserelere 78 ve 82 milyon dolar ödedi. Japonya Bankası ise Nikkei Borsasındaki genişlemenin sahte olduğunu anlayıp sıkı para politikası uygulmaya başladı ve bu balon ayını yıl içinde patladı. Bu olay Nikkei Borsasını %50’ye yakın geriletti.
Kredilerin ödenmemesi ile çok sayıda sanat eserlerine Japon bankaları el koyuyor. Uzmanlar tarafından yapılan araştırmalar ile birçok eserin de sahte olduğu ve sahte eserlerin de piyasaya sürüldüğü anlaşılıyor. O yıllarda kamu görevlilerinin ise mal varlıklarında sanat eserlerini bildirme zorunluğu olmadığından para yerine rüşvetler bu eserlere yapılıyordu.
Ryoei Saito 1993 yılında yaptırdığı golf klübünde, kamu görevlilerine rüşvet verdiği iddiası ile tutukladı. Burada başka türlü planlanan bu yapının, orman arazisi olmasının önüne geçmiş ve rüşvet ile ucuza kapattığı iddia edilmiştir. Bu dönemde birçok şirket yetkilisi de sanat eseri olarak rüşvet vermekten ceza aldılar.
Peru’da Milletvekillerine Rüşvet
Başka bir ilginç rüşvet örneği ise Peru devlet başkanlığı yapan Japon asıllı Alberto Fujimori’nin rüşvet olaylarıdır. 1992’de El Autogolpe (kendine karşı darbe) ile kabinesini feshedip, yeniden seçimi kazanması ve 1993’te başkanlık yetkilerini arttıran referandumu ile dünya kamuoyunun ilgisini çeker. Tabi bundan ziyade en dikkat çekici olayı 2000 yılında Peru istihbarat teşkilatı başkanı Vladimiro Montesinos’un, milletvekillerine Fujimori’yi desteklemeleri için rüşvet verdiğine dair gizli kamera görüntülerinin ortaya çıkması. Bu olayla birlikte Japonya’ya kaçan Fujimori, 2007’de Şili’de yakalanarak yargılanır. Birçok kişini ölümünden, yoksul kadınları kısırlaştırmadan ve rüşvet suçlarından yargılanır. Suçlarını bir kısımını kabul ederek hapis cezası alır. Fujimori hapisahanede felç geçirdikten sonra 2017 yılında affedilir. 2018 yılında ise Peru Yüksek Mahkemesi affı bozarak, hapis cezasının devamına karar verir.
Rüşvet Olimpiyatlara’da Bulaştı
2020 Yaz Olimpiyatlarında ise İstanbul ve Tokyo’nun arasında rekabet bulunuyordu. Bu rekabetten galip çıkan Tokyo olmuştu. Japonya Olimpiyat Komitesi Başkanı Tsunekazu Takeda bu olayda rüşvet vermekle suçlandı. Paris Savcılığı ise 2018 Aralık ayında Takeda’yı, Singapurlu bir lobi şirketini kullanarak, Uluslararası Olimpiyat Komitesi üyesi Afrikalı bir delegenin oğluyla birlikte, diğer Afrikalı delegelere oylarını Tokyo tarafına kullanmaları için 2 milyon dolar tutarında rüşvet vermekle suçladı. Bu suçlamanın ardından Takeda görevinden istifa etti ve komiteye bir daha hiç aday olmadı.
Müzik Kutusuyla Kaçıyor
Türkiye’de de yakın zamanda konu olan Japon otomotiv devi Nissan’nın eski CEO’su, Lübnan asıllı Carlos Ghosn ise Japonya’da rüşvetten kaynaklı ev hapsi cezasına çarptırılmıştı. Ghosn’ın Japonya’dan, Lübnan’a film tadında kaçışı vardır. Ghosn’ın, Japonya’dan çıktıktan sonra 30 Aralık 2019 tarihinde özel jetiyle birlikte, Atatürk Havalimanı’nda kendi özel ucağından başka bir uçağa araba ile götürüldüğü görüntüler ortaya çıkmıştı. Türkiye’ye gelmeden de “Müzik kutusu” içinde kendi özel uçağına gittiği iddia ediliyor.
Anlaşıldığı gibi Güneş İmparatorluğu Japonya, iyi teknolojisiyle ve depreme karşı koyabilmesiyle övülüyor, uzun soluklu bir rüşvetçiliğe ise yenik düşmeye devam ediyor.
Semih Öz
