Lazca ders kitaplarında sınıf mücadelesi metinleri-3 [Lazca-Türkçe]

Ağ:

Ağ büyüktür. Ağın yanında ne var? Ağın yanında bir sepet var. Sepette ne var? Sepette olanı nereye götürüyorsunuz?

–Baba, ben ağ istiyorum.

Musa, ağı niçin istiyor?

[…]

Nuri, Musa ile yolda gidiyor.

–Musa, bak kelebek, kelebek!

–Ağ nerede?

–Çabuk, çabuk!

Nuri, ağı neden istiyor?

Balta:

–Baltayı nereye götürüyorsunuz?

–Balta, ormanda bize lazım, onun için götürüyoruz.

Balta ormanda size neden lazım?

–Orman nedir?

–Çok ağaçlıklı bir yerdir. Ormanda çok ağaç var.

–Ormanda hangi ağaçlar var?

–Ormanda çok ot var. İnekler gidip otluyor. Ormanda ayı, kurt, tilki var.

Köprü:

Ne büyük bir köprü! Vadide büyük bir köprü yapılmış. Çocuklara da köprü lazımdır. Ağaçları getiriyorlar; köprü yapmayı düşünüyorlar.

–Balta, balta nereye gitti?!

-Ne istiyorsun, ağaç mı istiyorsun?

–Çabuk, Nuri, çabuk, bana büyük ağaç lazım!

Vadide çabucak köprüyü kurdular. Çocuklar şarkılar söyleyerek bir o yana bir bu yana geçiyorlar; sevinçliler.

Kitap:

–Ben kitap okuyorum. Nuri, Nuri! Çabuk gel! Kitap okuyalım.

–Geliyorum, geliyorum. Sen kitabı oku!

–Kitapta bir resim var.

–Kitapta neyin resmi var?

–Resimde bir tavuk var.

İncir:

Evimizin yanında büyük bir incir ağacımız var. Ne zaman istersek incir yiyoruz. İncir çok lezzetli; arkadaşlarımı da çağırıyorum beraber yiyoruz. Sonra Arkadaşlar beni çağırıyor. Çok incir yiyoruz. Annem incirleri kurutuyor, havalar soğuyunca yiyoruz. Kurutulmuş incir de çok lezzetlidir. Bahçede çok mandalina var. Bahçede çok portakal da var. Sarpi köyünde çok mandalina ve portakal var. Sarpi köyünde portakalı çok yetiştiriyorlar. Salim, afişi getirip okudu:

–Mandalina ve portakal üretelim!

–Üretelim, çocuklar!

–Üretelim, hep üretelim, mandalina üreteceğiz!

Elma:

Derenin yakınında büyük bir bahçe var. Bahçede yetişmiş çok elma var. Bütün elmalar altın gibi parıldıyor. Bütün elmalar lezzetli! Elma bahçesine çocuklar geldi.

–Ne kadar da büyük elma!

–Ne kadar da lezzeti elma!

Çocuklar elma yiyorlar, oynuyorlar, şarkılar söylüyorlar; sevinçliler.

Çekiç ile Orak:

Çocuklar çekiç ile orak yapıyor. Dina, çekiç yapıyor. Nuri, orak yapıyor.

–Çekiç ve orakla ne yapıyorlar? Yan yana çekiç ve orak neyi sembolize ediyor?

–Bayrağı getir! Bayrak ne renk?

Yaşasın Bütün Dünyanın Ekim Bayramı:

–Herkes meydanlara! Ekim Devrimi günü geldi!

Her yerde şarkılar duyuluyor! Her yerde sesler yükseliyor:

–Yaşasın Ekim Devrimi!

[…]

Dünyanın Ekimi:

Devrim olduktan sonra yeni bir hayat ortaya çıktı. İşçiler için büyük binalar inşa ediyorlar. Bu binalar temiz, yüksek ve güzel. Her işçinin üç, dört odası var. Binanın içinde kültür kulübü de var. İstersen gidip kitap, dergi oku; istersen dama, domino oyna. Binanın çevresine ağaçlar diktiler. Binanın avlusunu büyük bir çiçekliğe dönüştürdüler. Komsomollar pek güzel öğreniyorlar. Odaları temiz. Ders esnasında öğrenciler sessiz; kimse ses çıkartmıyor. Kimse yüksek sesle konuşmuyor. Şimdi resim dersindeler. Herkes gül resmi çiziyor. Gül güzel bir çiçek. Kokusu uzaklardan duyuluyor. Gülün çok güzel kokusu var. Komsomollar, okulun çevresine gül çiçeği diktiler. Okulun avlusu güzel oldu. Her yer çiçeklendi.

Hekim:

Okula hekim geldi. Çocukları çağırıp şöyle dedi:

–Siz çalışkan olacaksınız. İyi işler yapacaksınız. Ama iyi iş yapmak için iyi yürek, iyi el gerekir.

Sizlerin güçlü olması gerekir. O sebeple hekime kulak verin!

Hilmi, hekimi dinliyor. Sabah erkenden kalkıyor, güzelce yıkanıyor, jimnastik yapıyor.

Hekim, Havva’ya şöyle dedi:

–Karyolada yalnız başına uyu! Temiz hava solu! Yatağını düzelt!

At:

Bu at babamın. Babam, atı çok seviyor. At da babamı seviyor. Babam, atı her gün tımar ediyor, bakımını yapıyor. At temiz, besili ve güzel. Babam, ata ne bakım yapılması gerekiyorsa bana öğretiyor. Babam, atla köyden kente iniyor. Kentten köye buğday unu, şeker ve makarna taşıyor.

Ayaklar:

Nuriye, Musa’ya sordu:

–Temiz oda iyi midir?

–Kuşkusuz, iyidir.

–Öyleyse, git ayakkabını silip odaya öyle gir!

[…]

Deniz:

Deniz güzeldir. Rengi de mavidir. Denizde gemiyle geziyorlar. Denizin içinde çeşitli balıklar yaşıyor. Denizde izmarit, barbunya ve kefal balıkları kaynıyor. Sarpi köylüleri balık Avlamak için denize açılıyor. Oralarda çok balık var. Ama biz denizden uzaktayız. Biz dereye gidiyoruz. Derede alabalık oluyor.

Güneş:

Güneş yükseldi. Horoz öttü. Nuri erkenden kalktı, yüzünü yıkadı, jimnastik yaptı. Yatağını dışarı çıkartıp havalandırdı. Güneş ışığının ne kadar faydalı olduğunu biliyor. Güneş ışığı bütün mikropları öldürür. Evin pencereleri büyükse, güneş ışığı içeri girip odayı temizler.

Kolektif:

–Kolektif ne anlama geliyor?

–İnsanların bir araya gelerek bir işi ortaklaşa yapmaları anlamına geliyor.

Biz öğreniyoruz. Hepimiz bir işi yapıyoruz. Bu bizim öğrenim kolektifimiz. Köydeki fakirler, kolektifin ortak mülkiyet işletmesini örgütlüyor.

–Ortak mülkiyet ne anlama geliyor?

–İnsanların evleri, toprakları, bütün malları ortak mülkiyettir. Ne büyük bir güç!

Ortak mülkiyet; içindeki toprak, makine ile çalışan sürülerin herkese ait olduğu işletmedir.

Ortak işletmeye kısaca kolhoz diyorlar. Kolhoza dâhil olanlara da kolhozcu diyorlar.

Fabrika:

Fabrikadan kolhozlar için makinalar; pulluk ve traktörler çıkarıyorlar. Fabrikalardan kumaşlar ile diğer ürünler, kibrit gibi kimyasal ürünler, şeker çıkıyor. Fabrika işçileri, köylere de gidip orada kolkoza dâhil çiftçi ve emekçilere işlerinde yardımcı oluyorlar. Kolhozdan fabrikaya işlenmek üzere pamuk, tütün ve meyve çıkıyor.

Lenin:

O, bizim önderimiz, öğretmenimiz ve dosttumuzdu. Dünyanın bütün komünistleri, dünyanın bütün işçileri ile ezilmiş milliyetleri Lenin’in yolunda ilerliyor. Lenin öldü ama onun çalışmaları yaşıyor.

Önceden Nasıldı Şimdi Nasıl:

Ali, Nuriye’ye sordu:

–Fabrikalar önceleri kimin elindeydi?

Nuriye cevapladı.

Ali yine sordu:

–Şimdi fabrikaların sahibi kim?

Nuriye cevap verdikten sonra Ali’ye sordu:

–Topraklar önceleri kimin elindeydi? Toprakların sahibi şimdi kimler?

Ali cevapladı.

Ali ile Nuriye birbirlerine nasıl cevap verdiler?

İşçi ve köylülerin Devrimden sonra zenginlerin ellerindeki fabrika ve toprakları kendi ellerine aldıklarını Ali ve Nuriye biliyor.

Artık fabrikanın sahibi şimdi işçidir. Toprağın sahibi ise emekçi köylüdür. Siz de böyle mi biliyor musunuz?

Eski Ve Yeni Hayat:

Devrim öncesi hayat zordu. Çalışanlara toprak yetmiyordu. Topraksız insan çoktu. Kiminin toprağı olsa da kendisine yetecek kadar değildi. Çalışan köylüler yarı aç yarı tok yaşıyorlardı. Köy yolları kötüydü ancak öküz arabalarıyla köylere çıkılıyordu. Bu, eskiden böyleydi. Şimdi artık öyle değil. Köylüler, köylerine otomobille çıkıyorlar. Herkesin kendisine yetecek kadar toprağı var. İmece yaparak çalışıyorlar. İmece yaparak çalışmak çok kolaydır. Köylüler, Lenin ve Stalin’in yolunda gidiyor.

Stalin:

Bolşeviklerin partisinin, bütün dünya işçi sınıfının ve sosyalizm inşasının önderi Stalin’dir. Stalin herkesten daha iyi bir Leninist’tir. Stalin, köylülere yeni hayatı gösterdi. Stalin, yeni imece tarzıyla çalışmayı gösterdi.

İnşa Faaliyetleri:

Her tarafta inşa faaliyetleri görüyoruz. Yeni binalar, kültür kulüpleri, okullar inşa ediyorlar. Önceden insan ayağının basamadığı yerlerde yeni kentler, fabrikalar, büyük Sovyet işlemeleri ortaya çıktı. Önceleri tarlaları götüren derelerde şimdi büyük elektrik istasyonları inşa ettiler. Her yerde inşa faaliyetleri var. Biz sosyalizmi inşa ediyoruz.

[…]

Biz, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetlerinde yaşıyoruz. SSCB büyük bir devlettir. SSCB’de birçok milliyet yaşıyor. Her milliyet kendi cumhuriyetine sahiptir. Her milliyet kendi diliyle konuşuyor. Her milliyet kendi diliyle eğitim-öğretim görüyor. SSCB’de herkesin eğitim- öğretim görmesini mecburi hâle getirdiler. Sekiz yaşında olan çocuklar okula!

Bitiriyoruz:

Alfabe kitabımızı bitiriyoruz. Artık bütün harfler tanıyoruz. Onları yazmayı da biliyoruz. Ama alfabe kitabımızı atmıyoruz; saklayıp önümüzdeki okula başlayacak yıl kız ve erkek kardeşlerimize veriyoruz.

[Devam edecek…]

Mosa:

Mosa didi ren. Mosak̆ala mu noren? Mosak̆ala k̆alat̆i ren. K̆alatis mu noren? K̆alatis na ren so imert?

–Baba, ma mosa minon.

Musa mosa mot unon?

[…]

Nuri Musak̆ala nulun.

–Musa, parpali, parpali!

–Mosa so ren?

–Ordo, ordo!

Nuris mosa mot unon?

Arguni:

–Arguni so imert?

–Germas arguni minonan do mebimert.

–Germa mu noren?

–Didi ncalepuna- germa ren. Germas dido nca ren.

–Germas mu ncalepe renan?

–Germas dido tipi ren. Pucepe nulunan, cuman. Germas mtuti, mgeri, meli ren.

Xinci:

Mu didi xinci ren! Rubas didi xinci xeneri ren. Berepesti xinci unonan. Ncalepe moimelan, xinci oxenu guris mek̆ulunan.

–Arguni so idu, arguni?

Mu ginon, nca ginoni?

–Ordo, Nuri, ordo, didi nca minon.

Ordo dolorubas xinci kogondgines. Birapate nerepe xincis mek̆ulunan do mok̆ulunan, xelineri renan.

Kitabi:

–Ma kitabi bik̆itxam. Nuri, Nuri! Ordo moxti! Kitabi bik̆itxat.

–Mebulur, mebulur. Si kitabi ik̆itxi!

–Kitabis sureti ren.

–Mu sureti ren?

–Suretis kotume ren.

Luği:

Oxorik̆ala didi luği gemidginan. K̆arta oras luği bimxort. Luği dido nostoneri ren. Manebrapes bucoxum do isa bimxort. Ok̆ule berepek ma micoxuman. Luği dido bimxort. Nanak luği oxominams; ini dğalepe moxtais bimxort. Xomineri luği dido nostoneri ren. Bağis dido mandarina ren. Bağis dido portuk̆aliti ren. Mandarina do portuk̆ali Sarpis dido ren. Sarpulepek portuk̆ali dido orgaman. Salimik plak̆ata moiğu do ik̆itxu:

–Bomralat mandarina do portuk̆ali!

–Bomralat, berepe!

–Bomrolat, bomrolat, borgaten mandarina!

Uşkuri:

Ğalik̆ala didi baği ren. Bağis didouşkuri ren. Mtel uşkurepe orgo/ute randunan. Mteli uşkurpr nostoneri renan! Bağişa berepe komoxtes.

–Mu didi uşkuri ren!

–Mu nostoneri uşkuri ren!

Berepek uşkurepe imxornan, isternan, birapape ibiran, xeleri renan.

Languri do Xangami:

Berepek languri do xangami ikuman. Dinak languri ikums. Nurik xangami ikums.

–Languri do xangamite mu ikuman? Ok̆ok̆ateri languri do xangami mu işinen?

–Moiği bandara! Bandaras mu peri uğun?

Skidas Mteli Dunyaşi Oktyabri Bayrami:

–Mteli meydanişa! Komoxtu Oktyabriş İnk̆ilabişi Dğa.

İri k̆ele ignapen birapa. İri k̆ele ignapen sersi:

–Skidas Oktyabriş İnk̆ilabi!

Dunyaşi Oktyabri:

İnk̆ilabi divuşk̆ule ağani sokidinu komoxtu. Madulyepes didi oxorepe uk̆oduman. Oxorepe paği, mağali do mskva renan. K̆arta madulyes sum, otxo oda uğun. Oxorişi doloxe k̆lubi ren. Ginon na, kitabi, jurnali ik̆itxi. Ginon na dama, domino isteri.Oxorişi xolos-molos ncalepe kodorges. Oxorişi avlis didi pukurepuna doves.

Oktyabrulepek k̆ayi iguraman. Mutepeşi paği ren. Dersişi oras misa renan, mitik nena var eşimers. Mitik mağali sersite var isinapams. Osuretişi dersi uğunan. İrik gyuli osuretams. Gyuliş pukuri mskva ren. Şura muşi mendra ignapen. Didi k̆ayi şura uğun gyul-pukuris. Doguronişi xolos-molos Oktyabrulepek gyul-pukuri dido dorges. Doguronişi avli mskva divu. Mteli pukuroni ren.

Hekimi:

Doguronişa hekimi komoxtu. Hekimik berepes ducoxu do tku:

–Tkva dulyamxnu ivapurt. K̆ai dulya vaten. Ama dulya oxenuşeni k̆ayi guri, k̆ayi xe unon. Menceloni ovapumu gik̆oreman. Hayaşeni hekimis niucit!

Hilmik hekimis niucams: Ordo eyselams, k̆ayi-xeşa dibonams. Jimnasrik̆i ikums.

Hekimik Xavas uǯu:

–K̆arolas xvala inciri! Paği havate şuri moişvacini! Oncire skani konomskvani!

Ʒxeni:

Haya babaşi ʒxeni ren. Babak ʒxenik dido orums.Ʒxenikti babas orums. Babak ʒxeni k̆arta dğas uʒxons. Ʒxeni paği ren, mgvaneri do mskva ren. Babak, ʒxenis mu oxenu unon, ma mogurams.Ʒxenite baba noğaşa gyulun. Noğaşen ʒxeni muşite eşimers dik̆aş mkveri, şekeri do mak̆arina.

K̆uçxepe:

Nuriyek Musas k̆itxu:

–Paği oda k̆ayi reni?

–Helbet, k̆ayi ren.

–Haşo ren na, idi k̆uçxeşmodvalu dikosi do ok̆ule odas kamaxti!

[…]

Mzuğa:

Mzuğa mskva ren. Hemus caşperi uğun. Mzuğas k̆aravite gulunan. Mzuğaş doloxe çxomepe skidunan. Mzuğas azmalida, barbunya do gilare çxomepe renan. Sarpulepe çxomişeni mzuğaş doloxe amulunan. Hek çxomi dido ren. Çku mzuğaşen mendra boret. Çku ğalişa mebulurt. Ğalis k̆almaxa çxomi ren.

Mjora:

Mjora kextu. Mamulik kodik̆iru. Nuri ordo keyselu, nuk̆u dibonu do jimnastik̆i dovu. Oncire muşi, muk kogamiğu. Mjoraşi tenas mu menceli uğun hemus k̆ayi uçkin. Mjoraşi tenak mteli mik̆robepe oxroʒk̆inams. Oxorişi pencerepe didi renan na, mjoraşi tena amulun do odape pağums.

K̆olektivi:

–K̆olektifi mu tkvala ren?

–K̆olektivi artot mutu oxenuşeni ok̆ok̆atu ren.

Çku biguramt. Mtelixolok ar dulya bikumt. Haya çkuni oguruş k̆olektifi ren. Oput̆es na renan umutelepek k̆olektiviş mancenala oteşkilaman.

–Mancenala mu tkvala ren?

–K̆oçişi oxori, let̆a, mteli mali hemuşi mancenala ren. Mu mance ren!

K̆olektivişi mancenala hem mancenala ren namus doloxe let̆a, maşina do mçalişu cogi mtelişi ren.

K̆olektivişi mancenalas, mk̆ule otkute, k̆olmani uǯumelan. K̆olmanis narens k̆olmanuri coxons.

Fabrik̆a:

Fabrik̆as k̆olmanişeni gamimelan maşinape; kotani do t̆rak̆torepe. Fabrikas gamulun manifat̆ura, ebza, şekeri. Fabrik̆aşi madulyepe oput̆eşa nulunan. Heko k̆olmanurepe do mazahmet̆e oput̆arepes mutepeşi dulyas nuşvelaman. K̆olmanis fabrik̆aşeni gamulun pambuği, tutuni do meyve.

Lenini:

Heya kort̆u gyancğoneri, mamgurapale, dosti. Mteli dunyaşi komunist̆epe, mteli dunyaşi madulye do zeri milliyetepe Leninişi gzate nulunan. Lenini doğuru ama dulya muşi skidun!

Muç̆o Ort̆u do Muç̆o Ren:

Alik k̆itxu Nuriyes:

–Ǯoxle mişi xes fabrik̆ape t̆es?

Nuriyek nena gyukturu.

Xolo k̆itxu Alik:

–Haǯi fabrik̆apeşi mance mi noren?

Nuriyek nena gyukturuşk̆ule Alis k̆itxu:

–Ǯoxle let̆a mişi xes t̆u do haǯi let̆aşi mance mi noren?

Alik nena gyukturu.

Ali do Nuriyek artik̆atis muç̆oşi nena kogyuktures?

Ali do Nuriyes uçkinan ki, ink̆ilabi t̆u, madulye do oput̆arepek zenginepes fabrik̆a do let̆a uncubales do xe muşis keç̆opes.

Haǯi fabrik̆aşi mance madulye ren. Let̆aşi mance mazahmet̆e oput̆ari ren. Tkvati haşo giçkinani?

Mcveşi do Ağani:

Çetini t̆u ǯoxleni oskidinu. Mçalişupes let̆a var ubağut̆u. Ulet̆eli k̆oçi dido t̆u. Mis uğut̆uti na xolo hemus na unt̆u k̆onari let̆a var uğut̆u. Gverdi mşkorineri mçalişu oput̆arepe doskidut̆es. Oput̆epeşa gza çetini t̆u. Arabate eşulut̆es. Haya mcveşalas t̆u. Haǯi haşo va ren. Avt̆omobilite oput̆e mutepeşişa oput̆arepe eşulunan. Let̆a iris hemus na ubağunsteri uğun. Noderite içalişaman. Noderite oçalişu k̆olayi ren. Lenini do St̆alinişi gzate oput̆ari nulun.

St̆alini:

Bolşevik̆epeşi P̆art̆iaşi, mteli dunyaşi madulyeş sinifişi do soʒializmaş ok̆oduşi gyancğoneri St̆alini ren. St̆alini mtelişen k̆ayi Leninuri ren. St̆alinik oput̆arepes ağani oskidinu oǯiru. St̆alinik ağani noderulot oçalişu oǯiru.

Ok̆odu:

İri k̆ele bžirumt ok̆odu. K̆oduman ağani oxorepe, k̆lubepe, doguronepe. Ǯoxle k̆oçiş nok̆uçxeni na var t̆u svalepes keçkindes ağani noğape, fabrik̆ape, didi Sovetiş mancenalape. Ǯoxle onape na mendimert̆es ğalepes haǯi didi elek̆trik̆iş staʒionape. İri k̆ele ok̆odu. Çku p̆k̆odumt soʒializma.

[…]

Çku Sovetyari Soʒialistoni Cumhuriyetepeşi Ok̆onç̆alas pskidurt. SSCO didi devleti ren. SSCO-s dido milliyeti skidun. K̆arta milliyetis muşi cumhuriyeti uğun. K̆arta milliyetik muşi nenate isinapams. K̆arta milliyetik muşi nenate igurams. SSCO-s iris oguru mecburi doves. Mteli orvo ǯaneri narenan berepe Doguronişa!

Boçodinamt:

Albonişi supara boçodinamt. Haǯi mteli boncape biçinamt. Mutepeşi oç̆aruti komiçkinan. Ama Alboniş Supara mep̆t̆k̆omert, dobişinaxumt do ǯanaşe ç̆ut̆a da do cumalepe çkunis komepçamt.

[Naqonasunon…]

[Kaynak kitap: İskender Ǯitaşi, “Alboni”, Abazastani Ö. S. S. C., Gürcistan S. S. C., S. S.C. B, Аҟəа/ Soxumi/სოხუმი/ Сухум, 1935, [“Alboni” (Tıpkıbasım), Ali İhsan Aksamaz, Kendi yayını, (Baskıya hazırlık: Pencere Yayınları Teknik Servisi), Doyuran Matbaası, İstanbul, 1994, (1935 Latin Alfabesinden 1984 Alfabesine çevriyazı, düzenleme, Türkçeye çeviri ve sponsor: Ali İhsan Aksamaz, İstanbul, 1994)]