KAYA, Mert. “1919-1925 Yılları Arasında Anadolu Rumlarının Müslümanlaştırılması Üzerine Bir Bellek Çalışması”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2017.
1919-1925 yılları arasında, kalan/gidemeyen/gitmek istemeyen Anadolu Rumlarının zamanla Müslümanlaş(tırıl)masını anlatan bu tez, o dönemi deneyimleyen kişilerin hikayelerini aktardığı insanların belleklerinden süzülen anlatılarına dayanarak yazıldı. Sözlü tarih çalışmalarının izinde, genellemelerden uzak durup, makro anlatıdan ziyade mikro anlatıya güç vermek amacıyla yola çıkan çalışmada, hatıraların kişilerin anlatılarında gizlendiği yaklaşımı önemli oldu.
Yaşananları hikayenin aktarıldığı kişilerden dinlemeyi amaçlayan bu çalışmada 6 kişi ile yapılan görüşmeler sonucunda ortaya çıkan anlatısal bütünün hatırlamayı ve unutmayı birlikte kavraması amaçlandı. Tezin alan araştırması yoğunluk olarak İzmir ve Ankara yürütüldü. Görüşmecilerin bir kısmı yaşananları deneyimleyenlerin çocuklarıyken, bir kısmı torunlarıydı. Çalışmada bir yandan ulus-devlet ve homojen toplum yapısı bağlamlarının zorunlu göçü getirmesi tarihsel olarak analiz edildi, diğer yandan göç, kalmak, Müslümanlaş(tırıl)ma, asimilasyon ve kültürleşme deneyimleri, “Mübadele” öncesi, süreci ve sonrası bağlamında betimsel olarak izlendi.
Alandan yükselen sesler doğrultusunda çalışmada, hikayelerin toplumsal baskıyla nasıl yıllarca gizlendiğine, yeni kimlik edinme ve Müslümanlaşma sürecine, aile hikayelerini araştırma ve hikayelerle karşılaşma dönemlerine, yüzleşme ve tarihle hesaplaşma biçimlerine ve son olarak alan öznelerinin zamanla geçirdiği değişime dikkat yöneltildi. Hatırlamanın gücü ve politik tarafı da tezde yerini aldı. Aktarılan hikayeler üzerinden ailelerin yaşadığı asimilasyon ve zorla kültürleşme süreçleri de analize dahil edildi. Görünen odur ki; alanın öznelerinin belleklerinde yer edinenler, aktarılan tarihte boş bırakılmış yerleri dolduracak güçtedir.
Anahtar Sözcükler
Ulus-Devlet, Zorunlu Göç, Mübadele, Bellek, Müslümanlaştırma, Asimilasyon, Zorla Kültürleşme